Kończy się rok 2023. Oznacza to, że kończy się również drugi rok projektu naszej federacji nad stworzeniem Bazy Grobów Powstańców Styczniowych. To bardzo duży projekt. Baza, która powstała, zawiera głównie dane na temat grobów Powstańców Styczniowych na terenie dzisiejszego terytorium Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy. Ale również zamieszczamy w nim informacje na temat grobów usytuowanych w innych krajach Europy i świata. Bo przecież nie pokazujemy w naszej bazie wyłącznie grobów wojennych. Są w niej również groby weteranów Powstania Styczniowego.
Baza powstała w roku 2022. Wtedy też rozpoczął się nasz projekt. Początkowo zakładaliśmy, że w pierwszym roku działań opiszemy około tysiąca grobów powstańczych. Wiedzieliśmy, że różne bazy prowadzone przez instytucje publiczne – np. Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Instytut Pamięci Narodowej czy też Urzędy Wojewódzkie – zawierają znacznie mniejszą ilość grobów z okresu Powstania Styczniowego. Pierwszy rok prac przyniósł jednak znacznie lepszy rezultat. Opisaliśmy około półtora tysiąca grobów. Prace były prowadzone w dziesięciu regionach Polski oraz na Litwie, Białorusi i Ukrainie. Oczywiście już w pierwszym roku naszych działań postanowiliśmy uzupełniać bazę również o miejsca pamięci związane z Powstaniem Styczniowym.
W kolejnym roku nasz plan wynosił już dwa tysiące grobów powstańczych. Wydawało się, że może to być trudne do osiągnięcia. Jednak nasi specjaliści – historycy, regionaliści oraz wolontariusze spisali się wspaniale. Dziś, na zakończenie roku 2023, nasza baza zawiera około 2300 grobów powstańczych. Są w tej liczbie zarówno groby wojenne – około 600, a także ponad 1700 grobów weteranów Powstania Styczniowego. Opisanie takiej ilości grobów wymaga poważnej pracy. Każdy grób trzeba sfotografować, określić jego precyzyjny GPS, zaznaczyć na mapie wraz z opisem osób, które spoczywają w mogile, bitwy, która spowodowała śmierć Powstańców oraz innych szczegółów biograficznych naszych Bohaterów. Okrągła – 160 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego, którą obchodziliśmy w bieżącym roku jest dobrą motywacją do takiej pracy.
Oprócz mogił, baza zawiera również blisko 500 miejsc pamięci związanych z Powstaniem Styczniowym. To oczywiście także wymaga opisania i sfotografowania danego miejsca. Pracy było więc dużo, szczególnie jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że większość grobów oznaczyliśmy tabliczkami z kodem QR, który pozwoli osobom odwiedzającym daną mogiłę, na wejście do bazy i przeczytanie opisu tego konkretnego miejsca.
Projekt zaangażował w działanie grupę ponad stu osób. Praca każdej z tych osób pozwoliła nam stworzyć bazę, która przewyższa znacznie wszystkie istniejące dotychczas bazy grobów powstańczych. A przecież projekt tylko pozornie trwał dwa lata. W roku 2022 rozpoczął się w drugiej połowie lipca, a więc trwał niecałe pół roku. W roku 2023 rozpoczął się jeszcze później. Oznacza to, że trwał w sumie niecały rok. Baza, którą zbudowaliśmy będzie funkcjonować przez wiele kolejnych lat. W każdym roku – już wolontaryjnie – będziemy uzupełniać i poprawiać zapisy w bazie. Dodawać zdjęcia, aktualizować informacje. Próbujemy również mocniej zadbać o groby naszych Bohaterów. W roku 2023, w ramach projektu odnawialiśmy część grobów powstańczych, a te najbardziej zaniedbane wymieniliśmy na zupełnie nowe nagrobki. Łącznie było to ponad 30 mogił naszych Bohaterów. Nie wykluczamy, że w kolejnych latach również uda nam się pracować nad renowacją lub budową nowych nagrobków.
Projekt był dla nas bardzo ważny. Powstanie Styczniowe było największym polskim zrywem niepodległościowym podczas zaborów. Zrywem przegranym, choć utrwalającym w młodym pokoleniu Polaków chęć walki o wolność i niepodległość. Tej walki, która pozwoliła nam w końcu odzyskać niepodległość ponad 50 lat później. Powstańcy Styczniowi to dla wielu z nas Bohaterowie, którzy nie patrząc na siebie uznali Ojczyznę za najważniejszy cel swojego życia. Dlatego tak wiele chcieliśmy zrobić dla podtrzymania pamięci o tych niezwykle mądrych i dzielnych ludziach.
Mamy nadzieję, że nasza praca przyniesie trwałe efekty. Pamięć o naszych Bohaterach – Powstańcach Styczniowych trwać będzie przez wiele kolejnych lat, a Ich mogiły będą zadbane i dobrze opisane w naszej bazie.
Będziemy zawsze pamiętać o Powstańcach Styczniowych. Chwała Bohaterom – cześć Ich pamięci!
Eugeniusz Gosiewski